Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün yaptığı Atatürk Kültür Merkezi açıklaması ile AKM tekrardan gündeme geldi. Açıldıktan bir yıl sonra yanan, uzun süredir yıkıldı yıkılacak denilen, bir dönemin en görkemli sanat merkezi AKM bugünlere nasıl geldi? İşte dünden bugüne AKM…
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Turizm Şurası’nda yaptığı konuşmasında, “İstanbul’daki Atatürk Kültür Merkezi yıkılıyor. Yerine yenisini yapacağız. Pazartesi günü İstanbul’da lansmanını yapacağız. 2019’unun sonuna kadar orada bir opera binasını İstanbulumuza kazandıracağız.” dedi. Gözler yine geçtiğimiz dönemin en çok tartışılan konusu olan İstanbul’un göbeğinde, Taksim’de bulunan Atatürk Kültür Merkezi’ne (AKM) çevrildi. İşte açıldığı günden bugüne tarihi bina AKM’nin hikayesi.
1969 YILINDA AÇILDI
2008 yılından beri tadilat nedeniyle kapalı olan AKM’nin projesi, Mimar Feridun Kip ile mimar Rüknettin Güney tarafından çizildi.
29 Mayıs 1946’da temeli atılan bina, ödenek yokluğu nedeniyle tamamlanamayınca 1953 yılında Bayındırlık Bakanlığı’na devredildi ve 1956’da mimar Hayati Tabanlıoğlu projesi ile inşaata devam edildi. Bina, 12 Nisan 1969’da İstanbul Kültür Sarayı adıyla hizmete girdi. Açılışta Ferit Tüzün’ün Çeşmebaşı Balesi ile Verdi’nin Aida Operası sahnelendi.
İstanbul’un Taksim Meydanı’nda, opera, bale, tiyatro, konser ve kongre amacı ile kullanılan içinde bir sergi salonu ve bir de sinema bulunan Atatürk Kültür Merkezi hizmete girdiği yıllarda dünyanın dördüncü büyük sanat merkezi oldu.
1970 YILINDA YANDI
27 Kasım 1970’de Arthur Miller’ın Cadı Kazanı adlı oyunu sergilenirken çıkan yangında bina, büyük hasar gördü.
2005 YILINDA YIKIM KARARI
2005 yılında, binanın ekonomik ömrünü tamamlamış olduğu gerekçesiyle dönemin Kültür Bakanı Atilla Koç tarafından binanın yıkılması önerildi. Ancak sanat ve mimarlık platformlarının, sivil inisiyatiflerin yoğun tepkisi, ısrarlı gösteriler ve basının desteğiyle yeniden yapılan değerlendirmeler sonucunda Kasım 2007’de İstanbul 2 No’lu Koruma Kurulu, Atatürk Kültür Merkezi’ni 1. grup kültür varlığı olarak tescil etti ve böylece yıkım gerçekleşmedi.
Kasım 2008’de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından imzalanan protokolle İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın üstlendiği Atatürk Kültür Merkezi’nin yenileme projesini hazırlamak üzere Tabanlıoğlu Mimarlık görevlendirildi. Tadilat, Kültür Sanat ve Turizm Emekçileri Sendikası’nın açtığı dava nedeniyle mahkeme kararıyla durduruldu.
2009 yılında AKM yenileme ihalesini Kars Havalimanı, Harran sulama Hatay Yayladağı içme suyu gibi projeleri yapan Özsoy İnşaat kazanmıştı. Restorasyınu üstelenen Taca İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Tayyar Akkurt, 2016 yılında yaptığı açıklama, “Bina restore edilemeyecek kadar kötü. Yıkılıp yeniden yapılmalı.” dedi.
2013 yılında tekrar yapılan AKM onarım ihalesini kazanan Yeni Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Naci Topsakal, “Taca ile birlikte bugüne kadar 10-15 milyon lira harcadık. Süreci takip ediyoruz” demişti. Topsakal AKM’nin isminin Atatürk Kültür Merkezi, olarak muhafaza edileceğini söyledi.
Şubat 2012’de Sabancı Holding ve Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında Atatürk Kültür Merkezi’nin restore işlemlerine dahi mütakabat imzalandı. Atatürk Kültür Merkezi’nin 29 Ekim 2013 Cumhuriyet Bayramı’nda bitmesi öngörülüyordu ancak 24 Mayıs 2013 tarihinde inşaatı Bakanlık tarafından durduruldu.
BİR DÖNEM EN GELİŞMİŞİYDİ
AKM’de 1307 kişilik Büyük Salon, 502 kişilik konser salonu, 296 kişilik tiyatro salonu, 190 kişilik “Aziz Nesin Sahnesi” ve 206 kişilik sinema salonu bulunuyor. Üst katlarda büyük de bir sergi salonuna sahip olan AKM, İstanbul Devlet Tiyatrosu, Opera ve Balesi, Devlet Senfoni Orkestrası’nın daimi sahnesi olarak da hizmet veriyordu. Bu kurumların yönetim birimleri ve merkez gişeleri AKM bünyesinde bulunuyordu.
Hayati Tabanlıoğlu’nun son şeklini verdiği çalışma, 1950’lerin yalın ve işlevsel mimari anlayışının tipik bir örneği olarak kabul ediliyor. Özellikle Büyük Salon’un yüksek sofitası, derin ve geniş sahnesi, yine bu sahnenin çeşitli asansörlerden oluşan gelişmiş mekanik kapasitesi ile farklı kullanımlara imkân vermesi, AKM’yi bir dönem Türkiye’nin en gelişmiş gösteri sanatları mekanı yapmıştı.
SÖZCÜ