Dijital sanat, elektronik ortamda üretilen bir sanattır. Bilgisayarların gelişmesi ve grafik programlarının artmasıyla meydana gelmiş ve ifade biçimlerini zamanla geliştirmiştir. Dijital sanat, bilimle olan yakınlığından dolayı, sanatı, sanatçıyı, sanat eserini ve izleyici kavramlarını değiştirmiştir. İnternet sanatı yazılım sanatı, piksel sanatı, dijital sergilemeler, sanal gerçeklik, dijital resim gibi bir çok çalışma sanatsal olarak kabul edilmiştir.
Dijital sanat, çok hızlı bir sürede gelişmiştir ve dijital sanatın, sanat olup olmadığı tartışması da gündeme gelmiştir. Bunun dışında, dünyadaki bir çok galeride dijital sanat eserlerini sergileyen galeriler olmuştur.
Sanat dünyası, teknoloji ile etkileşime girmiş, yeni biçim ve tekniklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Böylece, sanatçının çalışma alanı genişlemiş, algılayışı değişmiştir. Teknoloji sanatın her alanına girdiği için sanat üretiminin ortamı olmuştur. Yeni anlatım biçimleri ortaya çıkmıştır. Sanatçı, başka araçlarla ve tekniklerle yapılması mümkün olmayan sanatsal yapıtları bilgisayar teknolojisiyle yapmaya başlamıştır. Sanallık, gerçekliğin yerini almaya başlamış ve ön plana çıkmıştır.
Teknoloji ile sanat yakınlaşmıştır. Sanatçılar sergilerini internette de açmaya başlamıştır. Bir anda tüm dünyaya ulaşabilmişlerdir. Bir sanat eserinin birden çok kopyası yapılmıştır. Böylece, sanat yapıtlarının zamanla bozulması önlenmiştir ve herkes tarafından ulaşılabilir hale gelmiştir.
Dijital sanat, teknik ve estetik yönünü geleneksel sanat biçimlerinden almıştır. Perspektif, ışık, gölge, form, renk vb. Teknolojik gelişmelerle de kendini devamlı yenilemiştir. Mekanik üretim yöntemleriyle eserlerin tek ve özgün olmaları son bulmuştur. Günümüz sanatında, sanatsal disiplinler arasındaki ayrım kalkmıştır. Fotoğraf, sinema, video, internet, ses, görüntü, metin, resim ve animasyon iç içedir.
Dijital sanat, birden çok sanatsal ve teknik anlatımı bir arada kullanabilmektedir. Üretilen sanal nesneler, estetik değerlere göre kurgulanmaktadır. Dijital sanat üretiminde, perspektif, çizgi, ışık, form, gölge, doku, renk gibi sanat birimleri kullanılmaktadır. Hayal gücü ve yaratıcılık gerekmektedir. Ayrıca, bilgisayar, programlar, fotoğraf makinesi, video kamera, tarayıcı gibi bir çok araçlara da ihtiyaç vardır. Dijital sanatçılar, taranmış resimleri bilgisayar ortamında değiştirerek yeniden üretmektedirler. Artık bilgisayar, çok geniş çalışma alanları sunarak sadece yardımcı araç değil, üretim sürecine ortak alan yaratıcı konumundadır.
Dijital sanatta teknoloji, sanatsal etkinliğe katılmaktadır. Dijital sanat olarak internet, GPS teknolojileri, robotlar, bilgisayar oyunları da kabul edilmektedir. Dijital sanat, daha çok internette yayılmaktadır. Bu nedenle bu sanat, daha çok teknolojiyi kullanan kitle tarafından takip edilmektedir. Bir çok galeri ve müzelerde dijital sanat sergileri açmaktadır ve koleksiyoncular tarafından da bu eserler toplanmaktadır.
Dijital sanat, bilgisayarın üretimiyle uygulama alanı bulmuştur. Matematiksel, bilimsel, soyut ve teknolojik temeller, dijital sanatın başlangıcında önemli olmuştur. Bu sanatın ilk öncülerinden biri sayılan Amerikalı matematikçi ve sanatçı Ben Laposky’dir. Dalga formlarından elektronik görüntüler yaratmıştır. Bir başka öncü isim ise, sanatçı ve matematikçi Herbert W. Franke’dir. Yönetmen olan John Whitney Sr ise, denetsel filmler üretmiştir. Charles Csuri, Michael Noll, Frieder Nake, Edward Zajec, Kenneth Knowlton dijital sanat çalışmaları yapan sanatçılardandır.
Dijital sanatlarla ilgili açılan ilk sergi, Alman Stuttgart Teknik Yüksek Okulu’nun, New York’ta Howard Wise Gallery’de açyığı sergidir. İngiliz soyut ressam olan Harold Cohen ise, çalışmalarında kullandığı kompozisyonlarını bir bilgisayara öğretmek üzerinden ortaya çıkan ‘’AARON’’ isimli çalışması olmuştur. Bu tarzda bir çok sergi açmıştır. Paint gibi programlarla sanatçılar çalışmalar yapmıştır. Thomas Knoll tarafından da Photoshop programı geliştirilmiştir ve sanatçılar için kullanışlı hale getirilmiştir. Dijital sanat, heykel sanatına, dijital enstalasyona, performansa, video, müzik ve ses sanatına, dijital animasyona kadar genişlemiştir. Japon ‘’Digita Art’’ sanatçısı Yoshiyuki Abe’de, yapıtlarında geometrik ve rastlantısal öğelerin oluşumlarını işlemiştir. Ruth Leavitt, Lillian Schwartz, Vera Mohar, George Nees, Manfred Mohr, Yoichiro Kawaguchi, Laurence Gartel, Jean-Pierre Hebert gibi sanatçılar dijital alanda eserler vermiştir.
Bilgisayar, fotoğraf, video, interneti hesaplama makineleri gibi araçlar, dijital teknolojinin temelini oluşturmaktadır. Fotoğraf işleme, resim yapma, üç boyutlu görüntü ve animasyon tasarımı programları da dijital eserlerin üretimini sağlamaktadır.
Günümüzde bir çok sanatçı eserlerini üretirken dijital aletlerden yararlanmaktadır. Çizim, heykel, fotoğraf gibi alanlarda çalışırken sanatçılar, dijital teknolojiden yararlanmaktadır. Fotoğraf alanında kullanılan teknoloji ile gerçeküstü görünümler elde edilmektedir. Kolaj, kurgu, montaj yapılmaktadır. Bilgisayar ortamında fotoğrafın üzerinde değişiklik yapma, yazı yazma, gerçek hayatta olmayan nesneler, figürler, çevre oluşturulmaktadır. Nancy Burson, bu alanda ‘’Seeing and Believing: The Art of Nancy Burson’’ isimli sergisi ile adını duyurmuştur. Bu alandaki diğer sanatçılar, Lillian Schwartz, Robert Rauschenberg, Andreas Müler-Pohle gibi sanatçılardır.
Gerçek ve hayat gücünün karışması ile post fotoğrafçılık doğmuştur. Çekim yapan kişiden çok, olayın kurgusu önemlidir. Hayal gücünün fazla olduğu fotoğraflardır. Gerçeküstü birleşimlerdir. Bu alanda çalışan sanatçılar: James Porto, Daniel Lee, Raymond Meier, Charly Franklin, Allessandro Bavari, Pedro Meyer, Maggie Danon.
Günümüzde bir çok heykeltıraşta üç boyutlu nesnelerin tasarımı için, dijital teknolojiden yararlanılmaktadır. Bunlar, Otocad, 3Ds Max, Alias Maya, Zbursh, Mudbox gibi programlarla yapılmaktadır. Böylece, istenilen malzemeyle heykeltıraşlık yöntemleri ile yapımı mümkün olmayan sanat eserleri yapılmaktadır.
Bazı sanatçılar, dijital teknolojiyi tasarım amaçlı kullanırken, bazıları hem tasarım, hem eser çıktısı, bazıları ise, sadece sanal alemde var olan eserler üretmek için kullanılmaktadır. Böylece heykel sanatının klasik anlamları farklı kavramlara taşınmaktadır. Charles A. Csuri, Kenneth Snelson, Bruce Beasley, Rob Fisher, Suzanne Anker, Robert Lazzarini, Dan Collins, Michael Rees, Karin Sander bu alanda çalışmalar yapan sanatçılardandır.
Jean-Pierre Hébert Sand Instilation
Günümüzde enstalasyon sanatı da dijital teknoloji ile iç içe geçmektedir. Jeffrey Shaw video enstalasyonlarıyla, Shih-Chieh Huang plastik perde, şişe gibi materyallerle kurduğu ortamları elektronik aletlerle harekete geçirmiş, Ian Haing baskı ve enstalasyonu bir araya getirmiş, Jeremy Gardiner resim ve dijital ortamları harmanlanmış, Erwin Redl LED ışıklarla enstalasyonlar yapmıştır.
Son zamanlarda izlediğimiz bir çok sinema filminde, reklamlarda, animasyonlarda dijital teknolojiden yararlanılmaktadır. Matrix, Yüzüklerin Efendisi, Narnia Günlükleri ve benzeri filmler bunlara örnektir. Ayrıca, Oyuncak Hikayesi, Ölü Gelin, Shrek gibi animasyon filmlerde bilgisayar ortamında üretilmektedir.
Dijital teknolojilerin gelişmesi video sanatının yaratılmasında da katkı sağlamıştır. Opy Zouni, Rafael Lozano-Hemmer, Paul Sermen video çalışmaları yapan sanatçılardandır.
Dijital sanatta ayrıca, karikatür, çizgi roman ve resimde yapılmaktadır. Günümüzde bir çok çizgi roman çizimleri bilgisayar ortamında yapılmaktadır.
Dijital sanatın diğer türü internet sanatıdır. Sosyal ve toplumsal ilişkiler kurma özelliğine sahip bir sanattır. Vuk Cosic, Alexei Shulgin, Olia Lialina, Heath Bunting ve Valery Grancheri Etoy internet sanatı yapan sanatçı ve sanat gruplarıdır.
İnternet sanatının birinci materyali internettir. İnteraktif bir sanattır. Artistik web siteleri, e-mailler, artistik internet yazılımları, fotoğraflar, çizimler, internet enstalasyonları, online video, ses sanatı gibi pek çok uygulama alanı vardır. Hem sanatçı, hem izleyici yaratıcı bir özgürlük ortamına sahiptir. Sanatçılar ve teknisyenler arasında ortak çalışma alanları da sağlanmıştır. Yeni bir araç ve paylaşım tarzı olmuştur. Joan Heemskerk ve Dirk Paesmans’tan oluşan Jodi, en tanınmış internet sanatı grubudur. Jake Tilson’un çalışması ‘’The Cooker’’, John Maeda gibi isimler internet sanatı sanatçılarındandır.
Dijital sanatların başka bir alanı da yazılım sanatıdır. Bu sadece kod yazmak değil, tasarım bilgisi ve becerisi isteyen bir alandır. Sanatçıların yazdığı programlardaki yaratıcı eserlerdir. Alexei Shulgin, Londralı sanatçı grubu I/O/D 1998 tarihli Web Stalker projesi, Maciej Wisniewski, Golan Levin yazılım sanatı sanatçılarındandır.
Günümüzde, bilgisayar üzerinde düzenlenen, katılımcılara gerçekmiş hissi veren, etkileşimli, üç boyutlu bir sanat alanı yaratılmıştır. Buna, sanal gerçeklik denilmektedir. Bilim kurgu filmlerinde yaygınlaşmıştır. Gerçeküstü bir dünya ve burada gezinme fırsatı sunmaktadır. Özelliklede oyunlarda daha çok kullanılmaktadır. Bu ortamlarda kullanıcı istediği tere gidebilmekte, kontrol edebilmektedir. İnsanı bilgisayar ortamına taşıyan özel araçlar geliştirilmiştir. Bunlar; elektronik başlık, veri eldiveni, gözlük vb. Böylece, insanlar sanal ortamın fiziksel özelliklerini hissetmektedir. Charlotte Davies, Jeffery Shaw, Agnes Hegedüs, Tomiko Thiel bu alanda çalışma yapan sanatçılardandır.
Dijital teknolojiler bir çok alana girdiği gibi müzik ve ses sanatlarında da etkin olmuştur. CD, DVD, MP3 gibi dosyalarda müziğin saklanabilmesini ve internette dağılmasını sağlamaktadır.
Müzik bestecileri geleneksel yollarla yapabilecekleri pek çok şeyi, bilgisayar ortamında yapabilmektedirler. Bunun için özel müzik beste yapma programları vardır. MAGIX Music Maker bu programlardan biridir. Dijital ortamdaki bu programlarda tüm müzik aletleri mevcuttur. Kullanımları klavye ya da mausla sağlanmaktadır. Ayrıca bu programlarda müzikleri ve sesleri kaydetme, kesme, kopyalama, kolaj ve montaj özellikleri vardır. Böylece sanatçılar çok farklı ses ve müzikler elde edebilmektedirler. Ayrıca farklı doğa sesleri ya da mekanik seslerde bulunmaktadır. Bu alandaki çalışmalarla birlikte, enstalasyon sanatına da katkı sağlanmıştır. David Rokeby, Golan Levin, Toshio Ewai gibi sanatçılar bu alanın önde gelen isimlerindendir.
Golan Levin, Audiovisual Environment Suite, 1998-2000
Dijital teknoloji ile sanatçılar eserlerini yaratırken pek çok alandan yararlanabilmektedirler. Teknoloji geliştikçe de bu çalışmalar çok daha farklı ve çeşitli olmaktadır. Karma çalışmalar, sanal karakterler, bilgisayar ortamında ikin bir gerçeklik alanı oluşturmaktadır. Görüntüler, gerçek dünyadaki anlamlarından çok daha farklı olmaktadır.
Dijital sanat, teknoloji ve bilim ile iç içe geçmiştir. Dijital teknolojiler, sanat eserinin üretiminde araç ve ortamlardan biri olmuştur. Dijital sanat, yeni gelişen bir sanattır. Temelinde geleneksel sanatların anlatım tekniklerini barındırır ve pek çok alanda sanatsal üretim sağlamaktadır. Dijital görüntüleme, dijital heykel, dijital enstalasyon, performans, müzik, ses, animasyon, sanal gerçeklik, üç boyutlu görüntüler, internet, film, video, dijital resim, fractal sanat, dijital şiir, dijital efektler, dijital sesler, video oyunları, piksel sanatı bu alanlara örneklerdendir. Bu nedenle, dijital araçlar, sanat yapma sürecinde önemli bir yerde durmaktadır.
Tenori-On solo performance by its creator Toshio Iwai
Buğurcan Baştuğ