Çocukluk çağının en sık rastlanan kanseri olan löseminin belirtileri birçok sıradan çocuk hastalığında da görülebiliyor. Bu belirtiler konusunda son derece dikkatli olmak hastalığın erken dönemde teşhis ve tedavi edilmesi açısından büyük önem taşıyor. Memorial Ankara Hastanesi Çocuk Kemik İliği Nakli Ünitesi’nden Prof. Dr. İdil Yenicesu, “02-08 Kasım Lösemili Çocuklar Haftası” öncesinde lösemi belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.
ÇOCUKLARDA KARIN ŞİŞLİĞİ VE LENF BEZİ BÜYÜMESİNE DİKKAT!
Lösemi hücreleri birçok organın görevini yerine getirmesine engel oluyor
Lösemi, öncü kan hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasıyla ortaya çıkmaktadır. Kemik iliğinde bulunan herhangi bir öncü kan hücresi lösemik hücreye dönüşebilmektedir. Bununla birlikte en sık rastlanan beyaz kan hücrelerinden kaynaklanan lösemi gelişimidir. Lösemi hücreleri hızla ve kontrolsüz çoğalmaktadır. Ayrıca ölmeleri gereken dönemde ölmeyen bu hücreler, kemik iliğini normal kan hücrelerinin üretimini engelleyecek şekilde işgal etmekte ve buradan kana karışmaktadır. Kan yoluyla vücudun lenf bezleri, dalak, karaciğer, beyin, omurilik, testisler gibi diğer organlarına da yerleşmektedirler. Kontrolsüz çoğalmaya devam eden lösemi hücreleri bu organların da görevlerini yerine getirmelerine engel olur.
Bağışıklık sistemiyle ilgili bazı rahatsızlıklar lösemi riskini arttırıyor
Lösemiler öncelikle hızlı çoğalan yani akut ve yavaş çoğalan kronik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Çocukluk çağı lösemilerinin büyük bölümü akut lösemiler oluşturur. Erişkinlerde görülen kanserlerin tütün, şişmanlık, hareketsizlik gibi bilinen birçok risk faktörü olmasına rağmen çocukluk çağı lösemileri için bilinen birkaç risk faktörü mevcuttur. Genetik risk faktörleri arasında; çocuğun down sendromu, Li-Fraumeni sendromu, nörofibromatozis, fankoni aplastik anemisi olması sıralanabilir. Ayrıca Ataxia-Telangiectasia, Bloom sendromu, Wiskott-Aldrich sendromu, Schwachman-Diamond sendromu gibi bağışıklık sistemini ilgilendiren bazı problemler de çocuğun lösemiye yakalanma riskini arttırmaktadır. Bunların yanı sıra kardeşinde lösemi varlığı olan çocuklarda lösemi görülme riskini 2-4 kat daha fazladır. Ailedeki erişkinlerde lösemi olması ise çocukta lösemi görülme riskini etkilemez. Çocuklarda lösemi riskini arttıran çevresel faktörler; radyasyon, kemoterapi, kimyasallara maruz kalma, bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların kullanımı olarak sıralanabilir.
Lösemi belirtileri çocukluk çağında görülen diğer hastalıklara benzeyebilir
Lösemi diğer kanserlerden farklıdır. Erken tanı ve tedavi için düzenli olarak kan incelemesi yapılması önerilmez. Kan tablosunun bozulmasıyla birlikte belirti ve bulgular başlar. Bu nedenle bu belirti ve bulgular açısından dikkatli olunması gerekmektedir. Löseminin belirti ve bulguları lösemi dışında birçok sıradan çocuk hastalığında da görülebilmektedir. Bu nedenle çocukta şüphe edilen belirti ve bulgular olması durumunda bu konuda uzman bir hekime başvurulmalıdır.Lösemi olan çocuklarda kırmızı kan hücreleri üretilemediği için en sık görülen belirtilerin başında halsizlik ve güçsüzlük gelmektedir. Diğer belirtiler; üşüme, baş ağrısı, nefes darlığı ve solukluk olarak sıralanabilir.Bu çocuklarda sağlıklı beyaz kan hücreleri üretilemediği için enfeksiyonlara karşı dirençleri çok düşüktür. Ayrıca kan pulcukları üretilemediği için kolay morarma ve kanamalar, sık ve ciddi burun ve diş eti kanamaları oluşmaktadır. Lösemik hücrelerin kemiğin ve eklemin içinde çoğalması nedeniyle sıklıkla ağrılar ortaya çıkar. Karaciğer ve dalak da bu hücreler tarafından işgal edildiğinden bu organlar büyür ve karın şişliği oluşur. Bazı lösemiler lenf bezlerinin de büyümesine yol açmaktadır. Bu nedenle 2 santimetre ve üzerindeki tüm lenf bezleri uzman bir doktor tarafından incelenmelidir.Bunlar dışında nefes darlığı, yüz ve kollarda ödem, kusma, havale, döküntü gibi çok çeşitli yakınmalar da lösemi işareti olabilmektedir.
Lösemi tedavisinde başarının yolu deneyimli ekip ve donanımlı merkezden geçiyor
Lösemi tedavisi bir ekip işidir ve bu konuda deneyimli uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Tedavi başarısını arttıran en önemli etken, çocukluk çağı lösemilerinin tedavisinde deneyim sahibi olan bir ekip ve tam donanımlı bir merkez seçimidir. Lösemi tipi belirlendikten sonra tedavi seçenekleri ve izlenecek yol ile ilgili hastaya ve hasta yakınlarına bilgi verilmektedir. Bu bilgilendirmede tedavi seçenekleri kemik iliği nakli de dahil olmak üzere tartışılmalıdır. Tedavi seçeneklerini belirlemede en önemli unsur löseminin tipidir. Lösemide esas tedavi kemoterapidir. Ancak yüksek riskli hastalarda kemik iliği yani kök hücre nakli kemoterapi sonrasında uygulanabilmektedir. Kemik iliği nakli lösemide standart veya yoğun kemoterapi ile kür olma şansı düşük olan çocuklara uygulanmaktadır. Örneğin başlangıç tedavisine yanıt vermeyen lösemi hastaları, Philadelphia kromozomu pozitif lösemi hastaları veya tedavisi bittikten sonra hastalığı tekrarlayan lösemiler kemik iliği nakli olmaya aday hastalardır. Bunun dışında lösemide hedef tedaviler, ışın tedavisi ve nadiren de olsa cerrahi tedavi yöntemleri de kullanılabilmektedir.