Otuz doların altına inerek sudan ucuz hale gelen petrol fiyatları, üretici ülkeler, enerji şirketleri ve bankalardan sonra otomobil üreticilerini de kaygılandırmaya başladı. Elektrikli otomobil üreticisi Tesla’nın CEO’su Elon Musk düşen petrol fiyatlarının elektrikli ve benzinli otomobil üretimini vuracağını öngördü.
Düşük petrol, ABD’nin otomotiv pazarında trendi değiştirdi. Son 7 yıldır yakıt tüketimi düşük otomobillerin tercih edildiği pazarda, 2015 yılında yakıt tüketimi yüksek büyük pick-up ve SUV’lara ilginin artmasıyla birlikte bu segmentten 17.5 milyon araç satıldı.
Öte yandan elektrikli otomobil satışları son bir yılda üçte bir oranında azaldı. ABD Başkanı Barack Obama 2008’de göreve geldiğinde 2015 için 1 milyon elektrikli otomobil hedefi koymuştu. Ancak hedefin yarısına bile ulaşılamadı. Ülkede 2015 sonuna kadar sadece 400 bin elektrikli otomobil satıldı. 2020’den önce hedefe ulaşılamayacağı ortaya çıktı. Bu yıl ilk kez 12 Ocak’ta 30 doların altına inerek son 12 yılın en düşük seviyesine gelen, 19 Ocak’ta 27 doların da altına inen Brent tipi ham petrolün varil fiyatı Haziran 2014’te 115 dolardı. Son 18 ayda yüzde 73 oranında değer kaybeden petrolde gelinen seviye ithalatçı ülkeleri, tüketicileri ve havayollarını sevindirirken, ihracatçı ülkeleri, enerji şirketlerini ve merkez bankalarını endişelendiriyor. ABD’li bölgesel bankalar kaya gazı şirketlerine verdikleri krediler nedeniyle zor durumda. Varil başına en düşük maliyetleri 40 dolar olan kayagazı şirketlerinin de peş peşe iflas edeceği öngörülüyor.
Kuveyt’in Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) temsilcisi Nawal al-Fuzaia, arz fazlası ve yavaşlayan talebe bağlı olarak petrol fiyatlarının 2020 yılına kadar 40-60 dolar aralığında işlem göreceğini ileri sürdü.
Oxford Economics’in çalışmasına göre petrol fiyatlarının 20 dolara inmesi halinde pek çok ülkede büyüme yüzde 0.25 ile yüzde 0.50 arasında düşecek. 20 dolarlık petrolün Rusya ekonomisindeki büyüme oranını yüzde 2.6, Suudi Arabistan’ın büyüme oranını ise yüzde 2.4 düşüreceği hesaplanıyor.
Petrol ihracatçısı ülkelerin gelişmekte olan ülkelere yatırım yaptığına dikkat çeken Citigroup, 2015 yılında ülke varlık fonlarının Türkiye ve Hindistan gibi ülkelere yaptığı yatırımların 50 milyar dolar azaldığına dikkat çekti.
Aralarında Türkiye, Hindistan ve Polonya’nın da bulunduğu petrol ithalatçıları petroldeki düşüşten olumlu etkileniyor. ABD’de ise petrol ihraç eden bölgeler sıkıntı yaşasa da düşük enerji fiyatları ülke ekonomisi için olumlu. Düşük petrol fiyatlarının Çin’in yavaşlayan büyüme oranını da yükselteceği, Hindistan’ın yüzde 7’nin üzerinde büyümesini sağlayacağı tahmin ediliyor. Düşük petrol fiyatlarının Avrupa’da da büyümeye destek olacağı öngörülüyor. Havayolu endüstrisinin 2015 yılı kârının 33 milyar dolarla rekora ulaştığı hesaplanıyor. Bu rakam 2014 yılına göre yüzde 90 artışa işaret ediyor. 2016 için beklenen rakam ise 36 milyar dolar.
Petrol fiyatlarındaki düşüş en çok petrol üreten ülkelerin bütçelerini vuruyor. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) raporuna göre Ortadoğu ülkelerinin düşük petrol fiyatları nedeniyle uğradıkları zarar 360 milyar doları geçti. En çok zarara uğrayan ülke ise 73 milyar dolar ile Suudi Arabistan. Rusya ekonomisinin 2015’te yüzde 3.7 küçülmesinde de düşük petrolün etkisi büyük. Rekor düşüşler yaşayan petrol ve emtia fiyatları, Çin’de çelik sektöründe üretim kesintilerine ve 400 bin kişinin işten çıkarılmasına yol açacak. Petrol üreticilerinden Nijerya ise 5 milyar dolar borçlanmaya hazırlanıyor. Düşük petrol ABD’de de işçi çıkarmalarına neden oluyor.
Düşük petrol fiyatları, tüketici fiyatları üzerinde de baskı yaparken merkez bankalarını deflasyon tehlikesine karşı adım atmaya zorluyor. Japonya’nın büyümeyi desteklemek için bu hafta yeni bir teşvik paketi açıklaması bekleniyor. Mart ayında ek parasal teşvik açıklayabileceğinin sinyalini veren Avrupa Merkez Bankası’nın da (ECB) düşük enflasyonla mücadelesini zorlaştırabilir. Başta kaya gazı üreticileri olmak üzere enerji şirketlerinin iflası ve işten çıkarmaların devam etmesi işsizlik oranını artıracak. ABD’de işsizlik rakamlarının yükselmesinin ABD Merkez Bankası’nın (FED) faiz artışı politikasına devam etmesini zorlaştırması bekleniyor.
Dünya Bankası, 2016 yılına yönelik ham petrol fiyatı tahminini varil başına 51 dolardan 37 dolara düşürdü. Kuruluş, 46 emtia ürününden 36’sının 2016 yılı için fiyat tahminini aşağı çekti Dünya Bankası’nın her üç ayda bir yayımlanan “Emtia Piyasaları Görünüm Raporu”nun Ocak 2016 sayısında, ham petrol fiyatlarının gelişen ekonomilerde devam eden yavaşlama, İran’ın ihracata beklenenden daha önce başlayabileceği, ABD üretiminin direncini koruması ve ılıman geçen kış mevsimi nedeniyle düşmeye devam ettiği ifade edildi. Raporun baş yazarı Dünya Bankası Kıdemli Ekonomisti John Baffes, “Düşük petrol ve emtia fiyatları, muhtemelen bir süre daha bizimle olacak” dedi.
Haziran 2014-Ocak 2016 arasında benzin fiyatı dünyada ortalama yüzde 60, Türkiye’de ise yüzde 16 düştü. Petrol Sanayi Derneği Genel Sekreteri Niyazi İlter’e göre bunda kur ve sabit vergi payının yanı sıra, hammaddenin akaryakıttaki payının yüzde 25-30 ile sınırlı olmasının etkisi var. Öte yandan Akademetre’nin araştırması benzinli araç sahipleri aylık ortalama 354.6 lira, dizel araç sahiplerinin 370.3 lira akaryakıt harcaması yaptığını ortaya koydu.