1 Kasım seçimlerinin sona ermesiyle birlikte, siyaset gündemi de bir anda değişti ve başkanlık sistemi gündeme oturdu. Peki kamuoyu ne düşünüyor?
IPSOS araştırma şirketinin 1 Kasım seçimlerinin hemen ertesinde, 2-3 Kasım tarihlerinde 1614 seçmenle telefonda yaptığı ankete göre ‘Türkiye başkanlık sistemine geçmelidir’ diyenler yüzde 31. Parlamenter sistemi tercih edenlerin oranı ise yüzde 57’ye ulaştı. Seçim sonuçlarını tahmin eden tek araştırma şirketi olan A&G Araştırma’nın sahibi Adil Gür, halkın beklentisinin ‘önce Kürt sorununun çözülmesi’ yönünde olduğunu belirtti. Gür’e göre, şuanda referanduma gidilse başkanlık sistemine ‘hayır’ sonucu çıkabilir.
Araştırmacıların genel görüşü; halkın, başkanlık sistemi sonrasında Türkiye’nin bölüneceğini düşündüğü için karşı çıktığı yönünde…
İşte o araştırma şirketlerinin yaptıkları açıklamalarla başkanlık sistemi araştırmalarının sonuçları :
“2010’dan beri soruyoruz. Türk halkı başkanlığı istemiyor. En çok destek bulduğu 2011’de halkın sadece yüzde 39’u başkanlığa evet diyordu. Eylül 2014’teki son araştırmamızda halkın yüzde 67’si başkanlığa hayır dedi. Son ankette AK Partiseçmeninin yüzde 55’i başkanlığa karşı olduğunu belirtti. Halk başkanlık dendiğinde Güneydoğu ve Doğu Anadolu bir kanton olacak, Türkiye’nin üniter yapısı bozulacak ve bölünecek diye bakıyor. Bu nedenle başkanlığa karşı çıkıyor.”
“Şubat ve Nisan aylarında iki araştırma yaptık. Başkanlık sistemine ‘evet’ diyenler yüzde 30 ve 35 oranındaydı. Yüzde 65-70’lik bir kesim başkanlık sistemine karşı. Halkın yaklaşık yüzde 30’u başkanlık sistemini bilmiyor. Başkanlık sistemini tek adamlık, padişahlık ve ABD sistemi olarak tanımlıyor. Başkanlık dendiğinde halkın aklına sadece Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geliyor. AK Parti seçmeninin de en az yüzde 20’si de karşı olduğunu belirtiyor.”
“En son Eylül 2015’te yaptığımız ankette başkanlığa destek yüzde 32 çıktı. Halkın yüzde 54’ü net istemiyor. Son 3 yılda en az 10 kere ölçtük başkanlığa destek yüzde 32’yi geçmedi. AKP seçmeninin yaklaşık yüzde 45-50’si de istemiyor. Şimdiye kadar AKP seçmenin başkanlığa en büyük desteği yüzde 54 oldu. Halk parlementer sistemle ilgili şikayetleri olsa da, Ortadoğu ve dünyadaki örneklere bakarak Recep Tayyip Erdoğan’ın yönetim biçiminin otoriter bir yönetim olacağını hissettiği için karşı çıkıyor.”
Başkanlık sistemi, devlet yönetiminde tek bir kişinin başkanlığında hükûmet etme ve devleti yönetme esasına bağlı siyasi sistem. Başkanlık sisteminde yasamanın yürütmeyi fesh etme yetkisi yoktur.
Yasama, yürütme ve yargı organları arasında kesin bir ayrıma ve dengeye dayanan, yasama ve yargı organlarının demokratik denetimi içinde, yürütmenin iktidar olanaklarını genişleten bir hükûmet sistemidir. Başkanlık sistemi, Başkanlık hükûmeti sistemi olarak da adlandırılmaktadır.
Başkanlık sistemi uygulandığı kimi ülkelerde yolsuzluk, otoriterlik, nepotizm (tanıdık kayırma), diktatörlüğe araç olma ve çoğulculuk karşıtı uygulamalar gündeme geldiğinde eleştirilerin ana odağı olmaktadır. Başkanlık sisteminin bulunduğu kimi ülkelerin yolsuzluk, nepotizm ve otoriterliğin aşılabilmesi amacıyla başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçtiği örnekler bulunmaktadır.
Başkanlık sistemiyle yönetilen ülkeler genellikle cumhuriyet olduğu için devlet başkanları Türkçede cumhurbaşkanı olarak adlandırılır: İran Cumhurbaşkanı, Güney Kore Cumhurbaşkanı gibi. Yalnız Amerika Birleşik Devletleri de bir cumhuriyet olmasına rağmen, ülkenin resmî adında cumhuriyet geçmemesi sebebiyle ABD cumhurbaşkanı çoğunlukla sadece başkan olarak adlandırılır.