İSKELELER

İSKELELER HAKKINDA Bir kıyı yerleşmesi olarak Beşiktaş geçmişte ulaşım ve taşıma için büyük ölçüde denizyolu kullanılmıştır. Bu yüzden de bir çok iskeleye sahip olmuştur. Osmanlı dönemindeki iskelelerin çoğu ahşap kazıklar üzerine kaplanmış döşeme tahtalarından oluşan basit yapılardı. Bir sw’aralık iskele’ denilen daha küçük ölçekte iskeleler vardı. Bügünkülere benzer ilk iskele yapıları ancak 1851’de Şirket-i Hayriye’nin Boğaziçi’ne seferler düzenlemesiyle birlikte ortaya çıkmıştır. Dolmabahçe ile Rumelihisarı arasında Osmanlı döneminde var olmuş iskeleler sırasıyla şunlardır: Dolmabahçe İskelesi, Arap İskelesi, Biniş-i Hümayun İskelesi, Beşiktaş İskelesi, Odun İskelesi, Çöp İskelesi, Saman İskelesi, Şarap İskelesi, Haraççıbaşı İskelesi, Kılıçali Paşa İskelesi, Yahya Efendi İskelesi, Ortaköy İskelesi, Koyun İskelesi, Kuruçeşme İskelesi, Bostancı İskelesi, Kuyumcubaşı İskelesi, Arnavutköyü İskelesi, Dereağzı İskelesi, Bebek İskelesi. Şirket-i Hayriye döneminde ise yalnızca ulaşım amaçlı olarak kullanılmak üzere Beşiktaş, Ortaköy, Kuruçeşme, Arnavutköy ve Bebek İskeleleri inşa edilmişti. Çoğu 20 yy. başından kalma tek katlı bu ahşap iskele yapılarının mimarisi birbirine benzer ve Türk neoklasiği üslubundadır. İlk kagir yapı Beşiktaş İskelesi’dir. Bugün şehir hatları İşletmesi’nin kullandığı bu iskelelerden Kuruçeşme İskelesi kaldırılmıştır.

BARBAROS HAYRETTİN PAŞA İSKELESİ

Beşiktaş İskelesi’nin artan yolcu yükünü paylaştırmak amacıyla eskiden var olan ahşap iskelenin yerine yapıldı. 1982’de hizmete giren iskele yapısı ve rıhtımı betonarmedir. Dikdörtgen planlı ve tek katlı yapının uzun kenarı denize paraleldir. Denizden bakınca sağda bekleme salonu, solda iskele memuru ve çımacı odası ile depo, arkasında da gişeler yer alır. İskelenin rıhtım uzunluğu 25 m kadardır. Beşiktaş İskelesi: Beşiktaş’taki iskeleler arasında mimari değer taşıyan tek yapıdır. Günümüzde şehir hatları vapurlarının yanaştığı iskele, 1329/1913’te Şirket-i Hayriye tarafından mimar Ali Talat Bey’e yaptırılmıştır. İki katlı ve yığma olan iskele binası zaman içinde birçok onarım ve değişiklik geçirmiştir. 1941’deki planına göre deniz cephesine dik üç bölümden oluşan zemin kattaki bekleme salonunda sivri kemerli revaklı bölüm kapatılmış ve 1948^de bölmelerin kaldırılmasıyla salon tek mekan haline gelmiş, ilk yapıldığı yıllardan yaklaşık 1950’lere kadar düğün salonu olarak kullanılan geniş teraslı üst kat ise 1979’da kısmen camlı bölmelerle kapatılmış ve bina bugünkü halini almıştır. Halen zemin katında turnikeler ve bekleme salonu, üst katında ise emekli Denizcilik İşletmesi çalışanları lokali bulunmaktadır. Diğerlerinden farklı olarak iskele binasının yola bakan cephesinin dışında, iki yanda simetrik olarak yerleştirilmiş ikişer katlı iki bina yer almaktadır. İskele binasından daha sonraki bir tarihte yapılan bu binalardan giriş cephesine göre solda bulunan, 1961’de Denizcilik Bankası’nın Beşiktaş Şubesi olarak kullanılmaya başlanmış, sağdakinde ise bir muhallebici ve kahve açılmıştır. Günümüzde, soldakinde memur odaları ve bürolar, sağdakinde ise jeton satış gişeleri ile yine memur odaları bulunmaktadır. Birinci Ulusal Mimarlık Üslubu’nun uygulayıcılarından olan ve bu bina dışında iskele binaları yapmış olan Ali Talat Bey’in bu binası da hem genel biçimlenişi açısından, hem de cephelerinde kullanılmış olan sivri kemerler ve gerek iç, gerekse de dış cephelerdeki bezemeleri ile, tümüyle dönemin mimarlık anlayışını yansıtmaktadır. Zemin katı birinci kata bağlayan merdivenin içinde bulunduğu kule, giriş cephesinin sağında estetik nedenlerle tekrarlanmıştır. Binanın deniz cephesinin iki yanındaki kuleler ise özgün binada birer kubbe ile sonlanmakta iken 1970’lerin sonunda yapılan restorasyondan sonra bu kubbeler yıkılmış, kuleler kırma çatı ile örtülmüştür. İç mekanlarında, tavan kenarlarında alçı mukarnas sıraların, duvarlarda ise kalem içi bezemelerin bulunduğu binanın dış cephesinde taş kabaralar, pencere kemerleri içlerinde ve bantlar halinde çini panolar yer almaktadır. binanın giriş cephesinde yer alan sivri kemerin üstündeki çini panoda küfi hatla Beşiktaş İskelesi yazısı, iki yanındaki çini panolar üzerinde de binanın yapım tarihi yer almaktadır.

ORTAKÖY İSKELESİ

Ortaköy Vapur İskelesi Sokağı’nın denize kavuştuğu yerde, Ortaköy Meydanı’nın kenarındadır. 20. yy başında inşa edilmiştir. Türk neoklasiği üslubunda, tek katlı, kare formunda, ahşap bir yapıdır. Kaş kemerli pencereleriyle dikkat çeker. Denizden bakınca sağda küçük bekleme salonu, solunda iskele memuru ve çımacı odası, arkada gişe yer alır. İskelenin rıhtım uzunluğu 12 m kadardır.

ARNAVUTKÖY İSKELESİ

20. yy başlarında Şirket-i Hayriye tarafından inşa ettirilen iskele Arnavutköy-Bebek Caddesi üzerinde Beyazgül Sokağı’nın caddeyle birleştiği köşenin hizasında yer almaktaydı. 1986’da kıyıdan kazıklı yol geçince eski iskele kullanılmaz hale geldi ve yolun kenarına yeni bir iskele yapıldı. 1988!de hizmete giren iskele eski Boğaziçi İskeleleri tarzındadır. Tek katlı, dikdörtgen planlı, betonarme yapının dış yüzeyi ahşap kaplıdır. Tek hacimli yapıda bekleme salonu, iskele memuru ve çimacı odaları ile gişe bulunmaktadır. İskelenin rıhtım uzunluğu 13 m kadardır.

BEBEK İSKELESİ

Bebek Koyu’nun ortasında, Bebek Parkı’nın önünde yer alır. Küçük iki yapıdan oluşur. İkisi de ahşap olan yapılardan büyüğü bekleme salonu, küçük olan ise iskele memuru odası ve gişe olarak hizmet verir. Bu iki yapının arasında bulunan çımacı odası Bebek Parkı kıyı düzenlenirken yıkılmıştır. İskelenin rıhtım uzunlığu 10,5 m kadardır.