ÇEŞMELER

ÇEŞMELER HAKKINDA ABBAS AĞA ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Abbas Ağa Camii Sokağı’nda bulunmaktadır. Camiin de banisi olan Darüssade Ağası Abbas Ağa tarafından yaptırılmıştır.Klasik tarzda ve kesme taştan inşa edilen çeşmenin sivri kemeri üzerinde yer alan kitabesi, sülüs bir hat ile üçer mısralık dört satır şeklinde hakkedilmiş olup, 1080 /1669 tarihini taşır. Abbas Ağa’nın Üsküdar’da Hayreddin Mahallesi, Dutlukahve mevkiinde yaptırdığı bir diğer çeşmenin kitabe metni ve tarihi de Beşiktaş’taki ile aynıdır. Çeşmenin sivri kemerli nişli içinde yer alan ve üzeri kırık kasmerler, rozet motifleriyle bezenmiş olan aynataşı mermerden, testi setleri ile teknesi ise küfteki taşımadan yapılmıştır. Ayrıca çeşmenin saçak kısmı üzerinde yüzeyi dozet ve bitkisel motiflerle bezeli bir tepeliğide vardır. Çeşmenin Vakıf defterinde var olduğu belirtilen iki lülesi günümüzde mevcut olmayıp, suya da akmamakdır.

ABDÜLHAMİD II ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Balmumcu Mahallesi’nde, Barboros Bulvarı’nın doğusunda bulunan askeri lojmanların girişindedir. Mir’at İstanbul adlı eserde verilen bilgiye göre bu çeşme, bir zamanlar Barboros Hayreddin Paşa Türbesi’nin civarında bulunuyormuş. II.Abdülhamid tarafından yaptırılan bu çeşme, Türk neoklasiği (I.Ulusal Mimarlık Üslubu) tarzında, küp gövdeli bir meydan çeşmesidir. Yüksekçe bir platform üzerine yerleştirilmiş olan çeşme, kesme taştan yapılmış bir su haznesiin üzerine monte edilen mermerden aynataşı, tekne , kitabe ve sütun gibi öğelerden oluşur. Çeşmenin, birbirinin eşi dört cephesi de, çifte sütunlarla simetrik olarak üç eşit bölüme ayrılmıştır. Bu çiftte sütunların alt ve üst kısımları birer kum saati şeklinde biçimlendirilmiştir. Cephelirin orta bölümündeki dikdörtgen ayna taşlarının üstünde, sırasıyla mukarnaslı bir silme, rumili bir süsleme, ortasında rozet bulunan istiridye kabuğuformunda bir dolgu yer alır. Çeşmenin sadece doğu cephesinde ketabe yoktur. Celi ta’lik hatla yazılmış 1306 /1888 tarihli kitabeden anlaşıldığı kadarıyla çeşmenin banisi II.Adülhamid’dir. Orta bölüm hariç, kitabelerin üstünde dilimli kaş kemer şeklinde ikiz nişler sıralanır. Çeşmenin düz ve kağir olan saçağı ikişerli konsollarla oturmaktadır. Çatıyı yivli bir alem taçlandırır. Bugün şehir şebekesinde bağlı olan çeşme, yapıldığında Hamidiye Suyu’nun Balmumcu deposunda Yıldız yönüne giden ana koldan beslenirdi.

ABDÜLKERİM EFENDİ ÇEŞMESİ

Ortaköy’de Palanga Caddesi ile Taşbasamak Sokağı ‘nın kesiştiği yerde, köşe başında bulunan bu çeşme dört satırlık Arapça kitabesinden anlaşıldığı üzere 1203 /1788 yılında inşa edilmiştir. (Tanıştık bu tarihi yahlış olarak 1204 şeklinde verir). Banisi Ttanışk’a göre Müderis Tarsusizade Abdülkerim Hüseyin Efendi olmalıdır. Halen harap durumda bulunan çeşme kesme taş ve tuğladan inşa edilmiştir. Çift sıra tuğla ve düzgün kesilmiş taşların almaşık olarak kullanıldığı haznesinin bir köşesi pahlanmış, buraya mermer kaplamalı aynataşı yerleştirilmiştir. Cadde ve yola bakan cephelerinde tuğladan yuvarlak kemerli ikişer tane çeşme nişi daha bulunmaktadır. Saçak kısmı da kamammen tuğladan yapılmıştır. Bugün çeşmenin tekneleri de yol seviyesinin altında kalmış durumdadır.

ABDÜLMECİD HAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ ta Uzuncaova Caddesi ile Selatı Sokağı’nn birleştiği köşededir. Çeşmenin aynataşı üzerende bulunan 1267 /1850 tarihli kitabesine göre Sultan Abdülmecid yaptırmıştır. Çeşmedeki bir diğer kitabe de tamir kitabesidir ki bu kitabeye göre Mustafa Kemal Atatürk’ün annse Zübeyde Hanım 1340 /1921 tarihinde çeşmeşi onartmıştır. Köşeleri rozet kabartmalı yivli plasttrların sınırlandığı ditdörtgen biçimdeki aynataşı, ampir tarzda olup, “ Sultan Mahmud Güneşi” olarak bilinen güneş kursu ile taçlandırılmıştır. Çeşmenin üzeri kırma çatıyla örtülü büyük bir su haznesinin ön yüzünde yer alan aynataşı, teknesi ve testi setleri mermerden yapılmıştır. Çeşme 1981’de Türk Kadınlar Birliği ve İstanbul Belidiyesi’nin işbirliğiyle onarılmıştır.

ABDÜLMECİD HAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Ihlamur Mesiresi’nde bulunan, mermerden yapılmış bu sütun çeşme, 1950 yılında yıkılmıştır. Çeşmenin üç kıtalık kitabesinin şairi Ziver Paşa’dır. 1272 /1855 tarihli kitabe celi ta’lik hatla hakedilmişti.

ALİ BEY ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Abbaağa Mahallesi’nde Yenimahalle Fırını Sokağı’ndadır. Cihannüma Çeşmesi adıyla da anılan bu meydan çeşmesi kesme taştan küp gövdeli olarak yapılmıştır. Haznesinin bütün cephesinde bir çeşme ve her çeşmede ayrı bir kitabe mevuttur. Çeşmenin tamamen sade olan aynataşları ve tekneleri mermerdendir. Ayna taşlarını sınırlayan, ditdörtgen formdaki yivli pilastrların kesişme noktalarında bulunan birer rozet cephedeki yegane bezemiyi oluştur. Ayna taşların üzerinde kademeli silmelerle çerçevelenmiş kitabeler ve bunların üzerinde de oval formlar birer madalyon bulunur. Bu madonyonların üçünün içinde birer hadis, birinde ise II. Mahmud’un tuğrası mevcuttur. Tuğralı madalyonun bulunduğu cephedeki kitabede besmele ve bir ayet hakkedilmiştir. Diğer üç cephedeki madalyonların içinde birer hadis bulunur. Çeşmenin dörder satırlak celi ta’lik hatla hakkedilmiş 1252 /1836 tarihli kitabesi üç ayrı pano içinde yer alır. Bu kitabeden anlaşıldığı kadarıyla çeşmenin banisi Ali Bey adlı bir zattır. Çeşmenin üzerinde dışa taşkın bir saçak bulunur.

ALİ ONBAŞI ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Abbasağa Mezarlığı’nın karşı köşesinde bulunduğu İstanbul Çeşmeleri adlı eserde belirtilen bu çeşme, 1939 /1941 yılları arasında mezarlık ve çevresinde yeşil alan olarak düzenlenmesi sırasında ortadan kaldırılmıştır. Tanıştık, çeşmenin 1338 /1919 tarihli kitabesinde banisin Vanlı Ali Onbaşı olarak kaydedeydiğini belirtir.

AMBER AĞA ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Şenlikdede Camii yakınındaki meydanın ortasında ve dört basamakla inilen bir çukurda bulunmaktadır. Tonozlo bir su haznesi olan çeşme, uğradığı çeşitli onarımlar sonucunda orijinal şeklini yitirmiştir. Çeşmenin yuvarlak kemerli nişli içinde, ta’lik hat ile üç satır üzerine hakkedilmiş bir buçuk kıtalık bir tamir kitabesi vardır. 1223 /1808 tarihli bu kitabeden anlaşıldığı kadarıyla çeşmeyi II.Mahmud’un İç Hazine muhafızlarından Amber Ağa tamir ittirmiştir.

BEYHAN SULTAN ÇEŞMESİ

Arnavurtköy, Akıntıburnu’nda sahil yolunda bulunan bu çeşme, 1950’li yıllarda caddenin genişletilmesi sırasında uygun bir yerde tekrar yapılması kaydıyla tamamem sökülmüştür. Çeşmeye ait sökülmüş parçaların 1970’li yıllarda Tefkiye Camii’nin avlusunda yığılı bir şekilde bulunduğu tesbit edilmiş, 1985’te ise bir girişimde bulunularak çeşmenin yeniden kurulacağı bir yer belirlenmiş ve gerekli izinler de alınmıştır. Ancak, ne yazık ki bu proje günümüze değin hayata geçirilmiştir. Ancak, ne yazık ki bu proje günümüze değin hayata geçirememiştir. Büyükçe bir su haznesi olan Beyhan Sultan Çeşmesi, iki cepheli olarak inşa edilmiştir. Her bir bölümde rokoko kabartmalarla süslü aynataşı, tekke ve lüle mevcuttu. Enerunlu Vasıf’a ait birer kıtalık bu kitabelerden anlaşıldığı kadarıyla çeşmeyi III. Mustafa’nın kızı ve III.Selim’in kız kardeşi Beyhan Sultan yaptırmıştır. Çeşmenin yan cephesi de aynı tarzda, fakat daha sade bir biçimde işlenmişti. Çeşmenin dışa taşkın saçak silmesinin üzerinde ise yine mermer malzemeden yapılmış bir korkuluk bulunmaktaydı.

BEYHAN SULTAN ÇEŞMESİ

Kuruçeşme’de Teztireci Osman Efendi Camii ile hamamın arkasındaki Alayemini Sokağı’nın köşe başındadır. İstanbul Çeşmeleri adlı eserde taştan örülmüş tonozlu bir su haznesinin önüne yekpare mermerden yapıldığı ve rokoko tarzında kabartmalı teyzinatı olduğu belirtilen bu çeşme, yapılan onarımla asıl şeklini kaybetmiştir. Haznesi çimento ile sıvamış, aynataşı ise yuvarlak kemerli bir niş içine yerleştirilmiştir. Çeşmenin banisi III.Mustafa’nın kızı ve III.Selim’in kız kardeşi Beyhan Sultan’dır. Çeşmenin dört beyitlik celi ta’lik hatla hakedilmiş olan kitabesi 1216 /1801 tarihlidir.

BEYZADE MEHMED AĞA ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta, Çırağan Caddesi üzerinde, olduğu İstanbul Çeşmeleri adlı eserde belirtilen bu çeşme günümüzde mevcut değildir. Adı geçen eserde anlaşıldığı kadarıyla büyük bir su haznesinin iki yüzüne, aynı tarzda ve mermer kaplama şeklinde inşa edilmiştir. Sivri kemerli bir niş içinde ve aynataşının üzerinde yer alan 1321 /1903 tarihli kitabe çeşmenin sadece bir yüzünde mevcuttur. Çeşmenin banisi sadece bir yüzünde mevcuttur. Çeşmenin banisi Beyzade Mehmed Ağa’dır.

BEZMİALEM VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta, Çırağan Caddesi üzerinde, olduğu İstanbul Çeşmeleri adlı eserde belirtilen bu çeşme günümüzde mevcut değildir. Adı geçen eserden anlaşıldığı kadarıyla büyük bir su haznesinin iki yüzüne, aynı tarzda v mermer kaplama şeklinde inşa edilmiştir. Sivri kemerli bir iniş içinde ve aynataşının üzerinde yer alan1321 /1903 tarihli kitabe çeşmenin sadece bir yüzünde mevcuttur. Çeşmenin banisi Beyzade Mehmed Ağa’dır.

BEZMİALEM VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Serincebey Yokuşu’nda, bu gün bir apartman cephe duvarına gömülü durumdadır. Tamamen mermer malzeme kullanılarak yapılan çeşmenin aynataşı üstünde bulunan 1262 /1846 tarihli kitabesi celi ta’lik hatla beş satır halinde hakedilmiştir. Manzumesi Şükri’ye, hattı ise Yesarizade Mustafa İzzet Efendi’ye ait olan bu kitabeden anlaşıldığına göre daha önce burada mevcut olan bir çeşmeyi Bezmialem Valide Sultan ihya ettirmeştir. Dikdörtgen bir niş içinde yer alan aynataşının her ik yanına birer pilastr sınırlar. Aynataşının üzeri (C ) ve ( S ) kıvrımlı silmeler, kenger yaprakları, vazodan çıkan çiçek bu ketleri ve natüralist tarzda işlenmiş çiçekler ile bezelidir. Çeşmenin teknesi sağlamdır, fakat içi çimento ile doldurulmuştur.

BEZMİALEM VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Serencebey Yokuşu ile Muhtarıevvel Sokağı’nın kesiştiği yerde, Amber Ağa Camii adıyla da anılan Süleyman Ağa Mesidi’nin duvarındadır. Çeşme sivri kemerli bir niş içine yerleştirilmiş mermer bir ayna taşı, kitabe ve tekneden ibarettir.Çeşmeye daha sonraki bir dönemde monte edildiği sanılan aynataşı ile tekne günümüzde sağlam olup oldukça sadedir. Her iki yanında bier pilasitr ile üstte bir silmenin sınırlandığı dikdörtgen aynatayının üstünde çeşmenin inşa kitabesi bulunur. Çeşmenin üç satır halinde ve celi sülüs bir hatla hakkedilmiş 125 x45 m ebadındaki tamir kitabesinden anlaşıldığına göre ise 1255 / 1839’da Bezmialem Valide Sultan tarafından onartılmıştır.

BEZMİALEM VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Beşiktaşta Yıldız Saat Kulesi’nin karşısında, saray duvarına komşu durumdayken,önce 1943 –1945 yıllarında Topkapı’da sur dışına,yıkılmış olan Hüseyin Beş Çeşmesi’nin yerine,daha sonra ise 1957 –1958’de bugün bulunduğu, yine sur dışında ana cadde üzerindeki mezarlık duvarına monte edilmiştir. Celi’lik hatla yazılmış olan beş satırlık kitabe metni Ziver Paşa’ya aittir.Buna före çeşme 1259 /1834 yılında II.Mahmud’un hatırasına, eşi Bezmialem Valide Sultan tarafından yaptırılmıştır. Tamamı mermerden yapılmış olan bu çeşme döneminin özelliğini taşıyan ampir üslupta inşa edilmiştir. Yüksek kaideli iki ince sütun kitabeye destek teşkil eder görünümdedir. Teknesi bu sütunların kaideli arasında yer alan bu çeşmenin aynataşı sathi bir yuvarlak kemerle sınırlandırılmıştır. Ayna taşının üzerinde ise rölyef olarak işlenmiş yivli bir sütun gövdesi ve bunun üzerinde etrafa ışık hüzmeleri saçan bir küre betimi vardır. Çeşmeyi sıcak teşkil eden kademeli silmelerin üzerine taç teşkil eden beş tane oval biçimli madalyon yerleştirilmiştir. Kıvrımlı birer çelenk şeklinde olan bu madalyonlardan ortada bulunanın içinde Sultan Abdülmecid’in tuğlası vardır. Bu tuğra cumhuriyetin ilk yıllarında kazınarak silinmiştir. Çeşme bugün oldukça bakımlı durumdadır.

BEZMİALEM VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş ile Maçka arasında, Spor Caddesi üzerinde bulunan bi çeşme, Sultan Abdülmecid’in annesi Bezmialem Valide Sultan tarafından yaptırılmıştır. Tamamen mermerden, kare bir plan üzerine küp gövdeli olarak inşa edilen ampir tarzdaki dört cepheli bu yapı, son devir çeşme mimarinin en görkemli ve en güzel örneklerinden biridir. Çeşmenin simetrik düzenli cephelerini her iki yanda belirleyen ve yapay bir doku farkı yaratmak için üzerine, yatay derzler açılan dorik başlıklı,yivli birer pilastr, yukarıda,cepheleri fırdolayı dönen frizle kademeli silmelerden oluşan, dışa taşkın saçağı taşır şekilde işlenmiştir. Kademeli silmelerden oluşturulan dikdörtgen niş içindeki aynataşı ile musluk tablası, empire tarzda bir teyzinata sahiptir.Bir silme ile dikdörtgen çerçeve içine alınan musluk tablası üzerinde ise merkezi lüle deliğine isabet eden bir rozet ve bu bozetin her iki yanına simetrik olarak işlenmiş yaprakla çevrili mısır örgeleri işlenmiştir. Çeşmenin teknesi hafif dışbükey kıvrımlı olup üzerinde hiçbir süsleme öğesi yoktur. Teknenin her iki yanında yer alan şekillerin üzerinde ise musluk tablasındaki bezeme aynen uygulanmıştır. Çeşmenin sadece iki cephesinde ve aynataşının üzerinde, kademeli silmelerle çerçeve içine alınmış iki kitabesi vardır. 1255 /1839 tarihli bi kitabeler, beş satır üzerine celi ta’lik bir hatla hakedilmiş olup manzumelerinden biri Şükrü’ye, diğeri ise Ziver’e aittir. Çeşmeyi fırdoya dönen frizen üzerinde ve tam ortada içinde Sultan Abdülmecid’in tuğrası bulunan oval bir madalyon vardır. Önceleri II.Mahmud Bendi’nden gelen suyla beslenen çeşme daha sonraları sırasıyla Hamidiye suyuna bağlanmıştır. 1958’de bir restarasyon geçiren çeşmenin önünde, 1984’te bir bomba patlamış ve yapı oldutça zarar görmüştür. Bu olaydan sonra, 1985’te TBMM Milli Saraylar Dairesi Başkanlığı tarafından onarılan çeşme, günümüzde oldukça sağlam durmaktadadır.

CEZAYİRLİ GAZİ HASAN PAŞA ÇEŞMESİ

Bugün mevcut olmayan çeşmeden günümüze sadece mermer kitabesi kalmıştır. Yahya Efendi Tekkesi’nin halen kullanılmayan abdest alma yerindeki muslukların üst kısmına monte edilen altı mısralık bu kitabe, iki satır üzerine sülüs bir hatla hakkedilmiş olup şairi Rüşdi’dir 1191 /1777 tarihli kitabe, metninden anlaşıldığı kadarıyla çeşme, Kaptan –ı Derya ve Sadrazam Cezayirli Hasan Paşa tarafından dergahın civarında yaptırılmıştır. Zamanla ortadan kalkan çeşmenin kitabesi kaybolmaması amacıyla, bugünkü yerine monte edilmiş olmalıdır.

DAMAT İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ

Ortaköy sahilinde , Ortaköy Camii’nin karşısında bulunan bu çeşme Sadrazam Damat İbrahim Paşa tarafından 1136 /1723 yılında yaptırılmıştır. Büyük bir haznenin önünde, denize bakan dar cephesinin tamamı mermer kaplı olan bu çeşmenin söz konusu çeşmenin cephesi oldukça gösterişlidir. Dikey olarak dikdörtgen formunda olan bu cephe, iki tane kaval silme ile üç bölüme ayrılmıştır. Ortada kalan ana bölüm lüle, aynatışı, kitabe ve tekne ile testi koyma setllerinden meydana gelmekte, bunun iki yanındaki dar bölümlerde ise suluklar yer almaktadır.İki servi ve bir rozetle bezenmiş olan aynataşının içinde yer aldığı sağır niş istidye kabuğu şeklinde bir kavsarayla taçlanmıştır. Bunun üzerinde kitabe panosu yer almaktadır. İki yana smetrik durumda yerleştirilmiş olan zarif suluklar dıştan dilimli kurnalara sahiptir. Çeşmeye saçak teşkil eden korniş bir sıra mukarnas üzerine dendan şeklinde palmet bordüründen meydana gelmektedir. Ortaköy Meydanı ve çevre düzenlemesi çalışmalarında kısmen toprağa gömülen çeşme 1992’de Beşiktaş Belediyesi’nce bulunduğu yerden söküllerek az ötedeki küçük meydanın ortasına taşımıştır.

EĞRİÇINAR SOKAĞI ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Asariye Camii’ne inen Eğriçınar Sokağı üzerindedir. Oldukça harap durumdadır. Musluğu koparılmış, teknesinin önü yıkılmıştır. Günümüze sadece aynataşı kalmıştır. Mermer ayna taşı üzerindeki dört mısralık kitabesi 1302 /1884 tarihli olup celi sülüs hatla hakkedilmiştir. Kitabenin nazımı büyük ihtimalle II. Abdülhamid döneminde mabeyin katipliği yapan Muhtar Efendi’dir, çeşmenin banisi ise belli değildir.

GAZİ OSMAN PAŞA ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Serencebey Yokuşu ile Şair Naifi Sokağı’nın kesiştiği köşedi yer alır. Çeşme, altı satır üzerine celi sülüs hatla yazılmış, 1307 /1891 tarihli, üç beyitlik kitabesinden anlaşıldığına göre, burada konağı bulunan Gazi Osman Paşa’nın (1832 –1900 ) hayratıdır. Teknesi ve aynataşı mermerdendir. Aynatışı, altı köşeli bir yıldızla taçlandırılmış, oymalı bir teyzinata sahiptir.

HACI AHMED AĞA ÇEŞMESİ

Beşiktaş’taki Barboros Hayreddin Paşa Türbesi’nin bugün mevcut olmayan avlu duvarında bulunduğu bilinen bu çeşme, türbenin çevre düzenlemesi yapıldığı yıllarda (1938 –1943 ) ortadan kalkmıştır. Çeşmenin banisi hazinedarlık ve darüssade ağalığı yapan Hacı Ahmed Ağa ‘dır. İ.H. Tanışık, çeşmenin 1169 (1755) tarihli üç kıtalık kitabesinin şair Nüzhet Ömer Efendi’ye ait olabileceğini belirtir.

HACI BEŞİR AĞA ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Sinan Paşa Camii’nin yanındaki Neccarzade Tekkesi’nin duvarında sadece kitabesi mevcuttur. Altı satır üzerine hakkedilmiş, üç beyitlik kitabenin nazımı Naima olup, tarihi 1158 /1745’dir. Çeşmenin banisi Şeyhülharem Hacı Beşir Ağa’dır.

HACI NUREDDİN AĞA ÇEŞMESİ

İstanbul Çeşmeleri adlı eserde Bebek – Arnavurtköy sahil yolu üzerinde bir evin duvarına gömülü olarak bulunduğu belirtilen bu çeşme bugün yerinde değildir. Mermer bir aynataşı ile hamam kurnasını andıran bir teknecikten ibaret bu çeşmenin 1143 /1730 tarihli iki satırlık kitabesinden banisinin peksimetçi başı Hacı Nureddin Ağa olduğu anlaşılmaktaymış.

HASAN RIZA PAŞA ÇEŞMESİ

Beşiktaş, Yenimahalle’de Jardarma Mektebi ve Salnameci sokaklarının kavşağındadır. Ampir tarzda, küp gövdeli bir meydan çeşmesidir. Çeşmenin tuğla örgülü haznesinin üzeri sıvalı olup, saçak kısmı bir kornişle belinginleşmiştir. Çatısı düzdür. Küp gövdeli yapının arkalı önlü iki yüzünde mermer malzemelerden yapılmış birer ayna taşı ve teknesi vardır. Her iki cephede de, dikdörtgen biçimdeki aynataşlarını taçlandıran oval formdaki madalyonların içindeki aynataşlarını taçlandıran oval formdaki madalyonların içinde iki satır üzerine ta’lik bir hatla hakkedilmiş, 1271 / 1854 –5 tarihli kitabeler yer alır. Kavşağa bakan cephedeki tekne günümüzde sağlam olup içi betonla doldurulmuştur. Diğeri toprak altındadır.

II.ABDÜLHAMİD ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Ertuğrul Tekke Camii’nin avlusunda bulunan bu çeşme altı köşeli prizmatik bir yapıya sahiptir. Çeşmenin hen bir yüzünü, kenarlarda, olrutça yüksek kaidelere oturan sütünçeler sınırlardı. Günümüzde mevcut olmayan bu sütüncülerin arasında ve yuvarlak kemerli yüzeysel nişin içinde ise sade bir ayna taşı ile çanak şeklinde bir tekke bulunur. Yuvarlak kemerli nişlerin üzerinde yer alan kitabe yerleri bugün boştur. Bu çeşmeye ayit kitabe metni Mir’at-ı İstanbul’da yer almaktadır. Bu kitabeye göre çeşmeyi 1305 /1887’de II.Abdülhamid yaptırmıştır. Çeşmenin dikdörtgen şeklindeki kitabe yerlerinin üzerinde birer üçgen alınlık ve bunların üstünde ise kenarları işlemeli kurşun kaplı bir çatı örtüsü mevcuttur ki, bu aynı zamanda saçak vazifesi görür. Oldukça harap durumdaki çeşme, 1972 –1974 yılları arasında külleyede gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları sonucu bugünkü şeklini almıştır.

KADIN EFENDİ ÇEŞMESİ

Ortaköy –Kuruçeşme sahilyolu üzerindedir. Ampir üslupta oldukça orijinal bir mimariye sahip olan bu mermer kaplama çeşme, Sultan V.Mehmed’in (Reşad) eşi ve Şehzade Necmeddin Efendi’nin annesi Düriadn Kadın Efendi’nin hayranı 1327 /1909 tarihinde yaptırmıştır. Yukarıda yuvarlak kemer içine yerleştirilmiş yarım daire şeklindeki kitabe, yapının geniş alınlığnı taçlandırılken, kompozit başlıklı ikişer pilastrla bezeli kolonlar her iki yanda çeşmeyi sınırlanmaktadır. Yapının asıl işlevsel yönünü oluşturan ve üzerinde çeşmelerin bulunduğu bölüm ise asimetrik tarzda tasarlanıp inşa edilmiştir. Çeşmenin üç satırlık sülüs hatla hakkedilmiş olan 1327 /1909 tarihli mensul kitabesini oval formda bir madalyonun içine istiflenmiş, Sultan V.Mehmed’e ait tuğra taçlandırılır. Çeşme günümüzde kod seviyesinin oldukça üzerinde kalmıştır.

KETHÜDA İBRAHİM ÇEŞMESİ

Bir zamanlar Bebek Karakolu’nun önünde buluan bu çeşme, yol genişletme çalışmaları nedeniyle yerinden alınarak Büyükdere yakınlarındaki Hacı Osman Bayırı’na nakledilmiştir. Mermer mazzeme kullanılarak yapılmış olan çeşmenin fonksiyonel olan kısmı, yatay biçimde yerleştirilmiş bir dikdörtgen formunda olup önünde bir teknesi vardır. Çeşmenin çok sade olan ayna taşını her iki yanda birer sütunçe sınırlar. B u sütunçeler, aynı zamanda yukarıdaki ditdörtgen kitabeyi de taşır şekilde dizayn edilmişdir. Çeşmenin altı satır üzerine ta’lik bir hatla hakkedilmiş, bir buçuk kıtadan oluşan manzum kitabesi, 1219 /1804 tarihli olup, üç kademeli bir tepeliği vardır. Yine bu kitabeye göre, çeşmenin banisi Kethüda İbrahim Bey’dir. Çeşmenin suyu günümüzde akmaktadır.

KÖPRÜLÜ HEMŞİRESİ ÇEŞMESİ

Kuruçeşme’de, Arnavurtköy Caddesi üzerindeki Tezkireci Osman Efendi Camii’nin harime ek kısmen altında yer alır. Yola bakan konumda bulunan bu çeşme 1092 /1681 yılında yapılmıştır. Zamanla tahrip olan ve suyu kesilen çeşme Köprüzade Fazıl Ahmed Paşa’nın kız kardeşi Kerime Hatun tarafından ihya edilmiştir. Dört satırlık manzum kitabesinin metnini Behçeti Hüseyin Efendi hazırlamıştır. Türk klasik mimari üslubunda ve küfeki taşından inşa edilmiş olan bu çeşmenin sivri kemerli bir niş içinde yer alan aynataşı mermerdendir. İri bir rozet ve üsluplaştırılmış servi ağacı motifleri ile Hz. Süleyman’ın altı köşeli mührüyle bezeli olan aynatışının iki yanında maşrapalıklar bulunur. Teknesi ve testi koyma setleri de mermerden yapılmıştır. 1983’te restore edilen Köprülü Hemşiresi Çeşmesi oldukça bakımlı bir durumda olmasına karşın suyu akmaktadır.

LÜTFİ BEY ÇEŞMESİ

Bir zamanlar Bebek Karakolu arkasında bulunan bu çeşme, yol genişletme çalışmaları nedenilye Küçükbebek Caddesi’nin başına nakledilmiştir. Mermer malzemeden yapılmış olan çeşmeyi her iki yandan yivli birer pilastr sınırlar. Üzerinde 1323 /1905 tarihli iki kitabenin de bulunduğu aynataşı oldukça sadedir. Günümüzde içi boş olan bu madalyon, hiç şüpesiz vaktiyle bir tuğlayı ihtiva etmekteydi. Çeşmenin dilimli çanağı günümüze ulaşmıştır. Bu çeşme, Saray görevlilerinden Lütfi Bey’in ruhu için II. Abdülhamid tarafından yaptırılmıştır.

MİHRİŞAH VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta, Çırağan’da, Topal Hoca Mescidi arasının karşısında bulunduğunu, üzeri sonradan betonla sıvanmış hazinesinin adi taş ve harçla, aynataşının ise mermerden yapılmış olduğunu İstabul Çeşmeleri adlı eserden sadece Sinan Paşa Mescidi Sokağı’ndaki bu apartmanın cephesinde monte edilen kitabesi kalmıştır. Çeşmenin mermer bir levha üzerinne celi sülüs bir hatla dört satır halinde nakkedilmiş kitabesi 1212 / 1797 tarihini taşır. Bu kitabeden anlaşıldığı kadarıyla çeşmenin banisi III. Selim’in annesi Mihrişah Valide Sultan’dır.

MUSTAFA AĞA ÇEŞMESİ

Mehmed Ziya’nın İstanbul ve Boğaziçi adlı eserinde, Ortaköy ile kuruçeşme arasında bulunan Sultan Saraylarının duvarında olduğu kaydedilmiştir. Adı geçen eserde, çeşmeye ait 1130 /1718 –19 tarihli kitabenin metni verilmiş olup, yine bu kitabeye göre çeşmeyi yaptıranın Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa’nın hazinedarı Mustafa Ağa olduğu anlaşılmaktadır.

NEŞ’ET AĞA ÇEŞMESİ

Ortaköy’de, Aydınlık Sokak üzerindedir. Adi taştan fakat muntazam bir şekilde yapılmış olan çeşmenin mermerden iki aynataşı vardır. Muslukları koparılmıştır. Sonradan ilave edilen bir saçağı da mevcuttur. 1323 /1905 tarihinde yakında bir camisi bulunan Neş(et Ağa adında bir hayırsever tarafından yaptırılmıştır. Eğemen’in çeşmenin adını “ Reşad Ağa” olarak göstermesi yanlıştır.

NURİ BEY ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Şair Nahifi Sokağı ile Döngel Sokağı ‘nın kesiştiği yerde bulunan bu çeşme, ilk yapıldığında Yıldız Saat Kulesi’nin karşısında ve Yıldız Sarayı’nın duvarına yaslanmış durumda bulunmaktaydı. 1932’de yerinden sökülen çeşme, işadamı Nuri Demirağ tarafından satın alınarak bugünkü yerine monte edilmiştir. Tamamen mermerden ve ampir tarzda yapılmış olan çeşmeni her iki yandan uzun ve zarif sütunlar sınırlamaktadır. Kademeli silmelerle sınırlanan alınlıktan Nuri Bey tarafından yazdırılan mısralar bulunmaktadır. Çeşmenin tepeliğini oluşturan bu madalyonların ortadan olanının üzerinde “ Nuri Bey Çeşmesi 1932” ibaresi yer almaktadır. Çeşmenin cephesinde yatay derzler açılarak yapay bir doku farkı elde edilmeye çalışılmıştır. Kilit taşı hotoz şeklinde olan ve silmeler ile hareketlendirilmiş yuvarlak kemerli, yüzeysel bir nişin içindeki aynataşı, üzerinde güneş kursu taşıyan v yüksek bir kaideyi oturan yivli bir sütun bezemesi içerir. Çeşmenin teknesi de natüralist tarzda oldukça zarif bitkisel rölyeflerle bezelidir.

RAİF AĞA ÇEŞMESİ

Hüsrev Gerede Caddesi üzerindeki Raif Ağa Camii’nin duvarında bulunan bu çeşme, caminin onarımı esnasında orijinal şeklini kaybetmiştir. Caminin caddeye bakan cephesinde, betonla sıvanmış bir duvarın yüzeyinde olan çeşmenin orijinal parçaları, mermer aynataşı, teknesi ve kitabesidir. Çeşmenin orijinal halinden kalan bir diğer sağlam parça da kitabedir. 1293 /1876 tarihli bu kitabeden anlaşıldığı kadarıyla çeşmenin banisi Mehmed Raif Ağa’’ır.

RAMİZ AĞA ÇEŞMESİ

Maçka’da, Vişnezade Mahallesi’nde, Çatlakçeşme Sokağı’nın altında, Şenlikdede Camii karşısındaki set üzerindedir. Çeşmenin cephesi, kare kesitlik ve Dor başlıklı dört adet pilastr ile simetrik düzende üç bölüme ayrılmıştır.Drtada, aynataşının bulunduğu bölüm iki adet pilastr üzerine oturan yuvarlak kemerli yüzeysel bir niş ile bunun altında yer alan tekneden ibarettir. Çeşmenin aynataşı tamamen sade olup, musluk nişini oluşturan yuvarlak kemerin konsol biçimindeki kilit taşı dışında bezemesi yoktur. Çeşmenin 1278 /1861 tarihli kitabesi yalın bir kornişle ayrılan üst bölümün ortasında yer alır. Kitabenin her iki yanında yer alan panoların üzerinde ise celi sülüs hatla hakkedilmiş bir hadis ile bir ayet bulunmaktadır. İnşa edildiği yıllarda Taksim Suyu’na bağlı olan bu çeşme, halen şehir şebekesine bağlı durumda olup suyu akmaktadır. Çeşme eğimli bir araziye inşa edildiğinden, yanından merdivenli bir yol geçmekte ve bu merdivenin ulaştığı düzlük su haznesinin üzerinde bir teras oluşturmaktadı.

TEKELİ MUSTAFA PAŞA ÇEŞMESİ

Ortaköy’de günümüze ulaşamamış çeşmelerden biri olan Tekeli Mustafa Paşa (Ağa) Çeşmesi Muallim Naci Caddesi’nin kenarında Ortaköy Hamamı’nın karşısında bulunuyordu. Evliya Çelebi’nin seyahatname’de “Tekeli Mustafa Paşa’nın hayat kaynağında nişan verir bir çeşmesi vardır ki, “Mimar Sinan Yapısıdır” dedikten sonra tarih mısrasını verdiği bu çeşme Tanışık tarafından katolog çalışmasının yapıldığı 1940’lı yıllarda sağlandı. Kaptan-ı Derya Mustafa Paşa bu çeşmeyi 1050 /1640’ta yaptırmıştır. Bu kitabe çeşmenin 1212 /1797’de Mihrişah Valide Sultan tarafından ihya edilerek Valide Bendi’nden çeşmeye su getirildiği hakkındadır. Bu kitabeden 1050 tarihli olan bu gün Topkapı Sarayı Müzesi’nin kitabeler seksiyonunda 200 envanter numarası ile sergilenmektedir. Tamamı kezme taştan, Türk klasik Mimari üslubunda inşa edilmiş olan bu çeşmenin aynataşı sivri kemerli sağır bir niş içine alınmıştır. Kemerinin üzerinde ve köşe üçgenlerine kabartma rozet ve gülbezeklerden oluşan sade süslemeler yapılmıştır.

III.SELİM ÇEŞMESİ

Beşiktaş’ta Uzuncaova’da Şehit Asım Caddesi ile Türkçeşme Sokağı’nın kavşağındadır. Kesme taştan yapılmış, üzeri sivalı büyükçe bir su haznesinin önüne mermer kaplama olarak inşa edilmiştir. Beş satır üzerine hakkedilmiş 1205 /1790 tarihli ,beş beyitlik kitabesinden anlaşıldığına göre, çeşmeyi III. Selim yaptırmıştır. Kitabenin nazımı Yanyalı Zihni Efendi’dirÇeşmenin cephesini her iki yandan kare kesitli pilstlar, üstte ise dışa taşkın bir sıçak kısmı sınırlar. Çeşmenin ayna taşı, her iki yandan kompozit başlıklı birer pilastr ve bunların üzerinde yer alan “S” Kıvrımlı motifleri taçlandıran bir akant aynataşının üzerinde bulunur.

VALİDE ÇEŞMESİ BEZMİALEM VALİDE SULTAN ÇEŞMESİ

Beşiktaş ile Ortaköy arasında, Yahya Ef endi Tekkesi’ne çıkan yokuşun sağ tarafında ve tuğlayla örülmüş bir duvarın önündedir. Yahya Efendi tarafından 1557 tarihinde aynı yerde yaptırılıp zamanla yıkılan çeşme yeni bir üslupta tekral yaptırılmıştır. Çeşmenin aynataşı, dilimle kaşmerli olup stilize bitkisel motifleri bezelidir. Aynataşının üzerindeki celi ta’lik hatla yazılmış kitabe iki bölümden meydana gelir. Üsteki ilk kitabe , iki kıtadan oluşur ve çeşmenin ilk kitabesidir. Bunun altında yer alan üç satırlık mensur kitabe ise 1321 /1903 tarihli yenilenme kitabesidir.