AYAZMALAR

AYAZMALAR  HAKKINDA

Rumcada kutsal yer anlamına gelen “hagiasma” kelimesinin Türkçe’de aldığı biçim olan ayazma Ortodokslarca bir aziz ya da azizeye adanmış su kaynakları için kullanılmıştır. Şifalı olduğuna inanılan bu su kaynaklarını içine alan kileseler inşa edildiği gibi ayrı yapıları olan ayazmalar da vardır. Çoğu küçük, basit ypılardır. her ayazmanın adandığı aziz ve azize için yılda bir kez yapılan yortusu aynı zamanda çevre için de bir panayır günüydü. Yalnız Ortodokslarca değil, Müslümanlarca da saygı gösterilen, ziyaret edilen, şifa umulan ayazmaların İstanbul’un yaşamında özel bir yeri vardı. Bugün kiliselerin içinde kalanlar dışında büyük bölümü yok olmuş ayazmalar üsütne bir katolog çalışması sayılabilecek tek araştırma 1947-482de Hakkı Göktürk tarafından, R.E. Koçu’nun yayımlamaya başladığı İstanbul Asiklopedisi için yapılmıştır. Beşiktaş’taki ayazmalra ilişkin bilgiler de bu çalışmadan alınmıştır.

AYİA FOTİNİ AYAZMASI

Arnavutköy’de Dubaracı Sokağı’nda cadde kavşağından girilince az ileride sol tarfata, kçşebaşındaki kalaycı dükkanının bulunduğu yerde, yer altında idi. Yaya kaldırımı üzerindeki girişten üç dört basamak taş merdivenle inilir, üstü tonoz örtülü bir yerdir. 1924-25’te Beldiye tarafından toprak ile dodurularak kapatılmıştır.

AYİA KİRYAKİ AYAZMASI

Arnavutköy’de, Elçi Sokağı’ndadır. 2295 m genişlikte, 5 m uzunulukta, tavanı tonoz, zemini maltataşı döşelidir. Kapıdan girince karşıda sağda bir insanın eğilerek geçebileceği kadar dar ve basık, 13 m uzunlukta, karnlık tonoz bir dehliz vardır. Dehlizin nihayetinde sağda duvarın altında derin bir kuyu, önünde bir delikli taş bulunmaktadır. Kapının yanında sağda 1 m boyunda mermer kaide üzerine bir küllü şamdan vardır. Panayırı 7 temmuz’da yapılır.

AYİA PARASKEVİ AYAZMASI

Arnavutköy’de Satış Meydanı ile Kamacı Sokağı kavşağı köşesinde Taksiarhis Kilisesi’nin karşı köeşsinde, yer altındadır. Girişi yaya kaldırımı üstünde ve demir bir kapakla kapanmıştır; yüksek ve bozuk dört basamak taş merdivenle inilir. Duvarları taş ve tuğla, tavanı tuğla tonoz, 2 m boyunda 1 m eninde bir yerdir. İçinde geniş ağızlı ve derin bir kuyu vardır. Metruk ayazmalardandır. Suyu, kilisenin içinde bulunan ve aynı ismi taşıyan diğer ayazmaya alınır.

AYİA PARASKEVİ AYAZMASI

Arnavutkööy’de Satış Meydanı’nda Taksiarhis Kilisesi’nin avlusundadır. Dört duvar üzerinde kiremit örtülü bir yapıdan ibaret olup 9 m genişliğindeki bir girişten 6 basamak taş merdivenle inilir. 1939’da mütevelli heyeti tarfından konulan iki musluklu mermer tekneye su, üsütü tonoz örtülü bir sarnıçtan el tulumbası ile çekilir. Sarnıçtaki su kilisenin karşısındaki aynı adı taşıyan diğer bir ayazmadan gelir.

AYİA PARASKEVİ AYAZMASI

Başiktaş’ta, Çırağan Caddesi üzerinde Panaiya Kilisesi içinde, narteksin sol tarafındadır. Tavanı ahşap, zemini mermer döşelidir. İçerisinde ağzı yekpare taştan oyulmuş bir kuyu olup üzerinde mermer kapak vardır. Yanında 1945’de yapılmış mermerlerden dar, uzun tekneli üç musluklu ve üç bakır taslı bir çeşme vardır. Duvarında 1945’te yapılmış mermer plaka üzerine konulmuş çerçevesi bronz, gümüşle işlenmiş Ayia Paraskevi’nin bir tasviri vardır.

Halkın inancına göre bu ayazmanın suyu göz ağrılarına şifalıymış. Panayırı her yıl 26 Temmuz’da yapılır.

AYİA PARASKEVİ AYAZMASI

Kuruçeşme’de, Ayios Dimitrios Kilisesi mütevellilerinden Yani Devletoğlu’nun söylediğine göre, Kurçeşme Caddesi’nde 38 nnumaralı binanın altındadır. İçinde bir kuyu bulunan bir tonozdan ibarettir ve metruktür. Gezilmek istendiğin de mülk sahibi tarafından böyle bir ayazma olmadığı söylenmiş ve açılmamıştır.

AYİA PARASKEVİ AYAZMASI

Beşiktaş’ta, Fulya Deresi Sokağı’ndadır. Ihlamur Kasrı yanındaki yoldan gidilir, bu yolun nihayetinde sol tarafta Bay Cemil’in 32 No’lu bahçesindedir. Halk ağzında Molla Ayazması diye anılagelmektedir. Bir ahır içinde 5 m boyunda ve 2 m eninde üstü tonoz örtülü ve demir kapılı bir yerdir. Zemini maltataşı döşeli iken bozulmuştur; kapıdan girilince soldaki duvarın nihayetinde geniş ağızlı ve derin bir kuyu bulunmaktadır. Duvarın kuyu ağzı hizasında mermer bir haç vardır. 1930’dan beri metruk bir ayazmadır.

AYİA VLAHERNA AYAZMASI

Arnavutköky’de Yağhane Sokağı’nda Kokas’ın bahçesindedir. Ağzı 3,5 m çapında ve 13 m derinlikte bir kuyudur, kandilli, kapının altında, ince tuğladan ypılmış kemerli iki küçük hücre içinde yanar, üç hücrede bir Meryem Ana ikonu vardır. Panayırı 2 Temmuz’da yapılır.

AYİİ APOSTOLİ AYAZMASI

Bebek’te İnşirah Sokağı’nda Ayios Haralambos Kilisesi karşısında, madam Kokoli’nin köşkünün bahçesinde, köşkün altındadır. Evvelce sağa, sonra sola kıvrılan gayet dar, içinde ancak iki büklüm yürünebilen, üstü tonoz ve 15 m kadar uzunluğunda bir yerdir. Suyun kaynağı dağın altındadır, ayazmaya ikinci dirsekte çıkar ve bir künk içinden yarım metre kadar derinlikte bir sarnıçta toplanır, sarnıca bir sızıntı halinde akar. Kapısının üstünde Yunanca bir kitabe mevcut olup tercümesi şudur: “Her kim bu sudan itikad ile içerse bu Havariyyun berakatı ile zengin olup ve ümitlerinde aldnmayacaktır. İstavrakis buna dua eder, ki bu adam ayazmanın inşa masraflarını üzerine aldı, 1742 senesinde Ağustos ayına yapıldı.

AYİOS DEMETRİOS AYAZMASI

Kuruçeşme’de Kırbaç Sokağı’nda, aynı adı taşıyan kilisenin yanındadır. Genişçe bir girişten geçilerek iki basamakla çıkılır, 8 m uzunlukta, 3, 5-4 m genişlikte küçük bir ibadet mahaline girilir. Sol tarafta dört mermer sütunu bir örtü altında üç musluklu, mermer kaplı bir su haznesi bulunmaktadır. Haznenin içinde nihayette Ayios Demetrios’un at üstünde bir ikonu olduğu söylenir. Aynataşına Bizans zamanına ait olduğu söylenen azizin tam boyda yağlı boya ve gümüşlü bir ikonu vardır. Asıl ayazmaya buradan geçilir. Suyun bulunduğu yer 40 m uzunlukta 1,20 m genişlikte, kısmen basamaklı kısmen ince tuğladan yapılmış tonoz bir mağaradır. Nihayeti kayalık olup 1 m kadar genişlikte ve uzunlukta ve 1m’ye yakın derinlikte kayalık bir çukura biriken su bulunmaktadır. Suyu kayalık arasından gelmektedir. Ön tarafına bir musluk yapılmıştır. İbadet mahalinde bulunan hazneye su buradan demir boru ile getirilmektedir. Bu kısmın duvarında Bizans zamanına ait kalın çiviler, halkalar ve Ayios Demetrios’un mermer üzerine kabrtma at üstünde bir ikonu, yanı başında bulunan küçük bir hücre içinde yatmış vaziyette küçük insan kabartması, kanalın başında sağ duvarda mermer üzerine kabartma Ayios Demetrios’un at üstünde bir ikonu vardır. Sağ duvarın ortalarında alt kısmında meme şeklinde kabartmalar bulunmaktadır ki, kadınların meme ve süt hastalıklarına iyi gelirmiş. Ayazmaya gelen kadınlar rahipler tarfından kutsanır ve bu memeler üç defa öpülür. Duvarlarında küçük delikler vardır. Pis suların akmasına mahsus sol duvar boyunca bir oluk bulunmaktadır. İbadet mahallinde sade ve basit bir ikonostasion olup duvarlarında yağlı boya ikonlar asılıdır ki, bu kısmı ayios Nestorios’a ithaf olunmuştur. Ayin günü 27 Ekim’dir. Sol tarafta bulunan hazne ile mağara Ayios Demetrios ayazmasıdır. İstanbul’un en büyük ayazmalarından biridir. Panayırı 26 Ekim’de yapılır.

AYİOS SOTİRİOS AYAZMASI

Arnavutköy’de, Arnavutköy-Kuruçeşme Caddesi’nde, İoannes Prodromas Kilisesi’nin narteksinin altındadır, ağzı yekpare mermer bir kuyudur.

AYİOS İONNES AYAZMASI

Bebek’te, Bebek-Rumelihisarı yolunda 102 no’lu Şemsi Bey’in evinde (eski Kayalar Tekkesi) binanın altındadır. Eni boyu birer metre, üstü tonoz örtülü, kuuyusunun ağzı yanında mermer bir sütun bulunan bu ayazma metruk olup evin sakinleri tarafından kuyu olarak kullanılmaktadır.

AYİOS İONNES AYAZMASI

Beşiktaş ile Ortaköy arasında Çırağan Sarayı civarınd bu azizin adına bir bir ayazma olduğu söylenir. Beşiktaş’ta Panayia Kilisesi mütevelli heyetinden Bay Corci’nin tarifine göre Beşiktaş’tan gelirken kemere yüz adım kala sağ kolda bir yerde imiş. H. Göktürk 1948’de ayazma hakkında da araştırma yaparken Yahya Efendi Tekkesi’nde bir kapıdan ibaret bir ayazma olduğunu ama 1943,44 senelerinde içine bir çocuk düşüp boğulduğundan ağzı çimento ile örtülerek kapatıldığını öğrenmiştir.

AYİOS İONNES AYAZMASI

Bebek-Arnavutköy arasında, Rum Mezarlığı’ndadır. Yarı kagir, yarı ahşap dört duvar üzerine kiremit örtülü bir yapıdır. Tavanı ahşap, zemini çimento döşelidir. Kapıdan girince tam karşıya rastlayan ve içinde yarım metreye yakın su bulunan mermer havuzun üstü de tonoz örtülüdür. Sağ duvarda bir mermer tekne, sol duvarda üst üste iki hücrenin içinde azizlere ait ikonlar vardır. Panayırı 24 Haziran’dadır.

AYİOS MİNAS AYAZMASI

Bebek’te İnşirah Sokağı’nda, caddeden gelindiğinde sokağın nihayetine doğru sol tarafta yüksekçe bir arsanın altındadır. 70 cm kadar yükseklikte dar bir dehlizden ibaret olup, sokağın altına rastlayan orta kısmının iki metrelik yerinde, dibi çamurlu bir su bulunmaktadır. Dehlizin methaline yakın bir yerde önünde bir kandil fener yanan, biri ayakta, diğeri atlı Ayios Minas’ın iki tasviri vardır. Panayırı 11 Kasım’dadır.

AYİOS NİKOLAOS AYAZMASI

Kuruçeşme Arnavutköy arasında, kolej yolunda; Kolej bahçesinin altındadır. 2 m kadar genişlikte, 6 m kadr uzunlukta tavanı tonoz zemini kaba taş döşelidri. Kapıdan girince iki adım yürüdükten sonra iki taş basamaklı merdivenle inilir. Kapıdan girince karşıda tonozun altında, önünde tel örgü korkuluk olan 1 m eninde ve boyunda derin bir kuyu bulunmaktadır. Sol duvar boyunca kaba taştan bir set vardır. Sağ duvarda iki, sol duvarda bir hücre vardır. Panayırı 6 Aralık’tadır.

AİYİOS ONOFRİOS AYAZMASI

Arnavutköy’de, Dulkadiroğuları Sokağı ile Arnavutköyü Çeşmesi Sokağı kavşağı köşesindedir. Girişin üzeri dört kaba taş duvardan yapılmış, üzeri çimento kagir bir yapıdır. Sekiz kaba taş basamaklı merdivenle inilir. Aşağı kısmı 1,80 m genişlkte, 3m uzunluktadır. Üstü tonoz, zemini taş döeşlidir. Merdivenden inince karşıda orta yerde ağzı dört köşe yekpare adi taştan oyulmuş bir kuyu bulunmaktadır. Merdivenin yanında sağda deliklli bir taş vardır. Merdivenin üzerine sol tarafa korkuluklu bir ahşap set ilave olunmuştur. Setin üzerinde çerçeve içinde Ayios Onofrios’un çıplak, saklaı ayaklarının ucuna uzanamış bir halde, yağlıboya bir tasviri vardır.

AYİOS YEORYİOS AYAZMASI

Ortaköyde’de, Çevirmeci Sokağı’nda, Rum Ortodoks Mezarlığı’da kilisenin altındadır. Sahanın sol tarfında dokuz taş basamaklı merdivenle sağ tarafında dokuz taş basamaklı merdivenle sağ tarafa, dönemeçli olarak 1,67 m genişliktekte 4 m uzunlukta bir yere inilir. Bu kısmın nihayetinde solda iki basamaklı merdivenle bir kapıdan 1 m genişlikte, 4 m uzunlukta tonoz bir bölüme geçilir ki, kilise yapılmadan önce ibadet mekanıydı. Buranın nihayetinde altı boş kagir bir set, soltarafta bir hücre bulunmaktadır. Bu kısmın baş tarafında sağda beş taş taş basamaklı merdivenle sola doğru biraz dönemeçli olarak dar bir yerden asıl ayazma mahaline girilir. 1 m kadar ilerisinde ince tuğladan yapılmış bir tonoz altında 2,5 m genişlikte, 4 m uzunlukta, önünde demir korkuluk olan derin b ir kuyu bulunmaktadır. Tepesinde bir menfez olup mabedin içinden bir elektrik lambası sarkıtılmıştır. Kilisede mihrabın sağ tarafına ayrıca bir mahal yapılarak mermer tekneli, meremer aynataşlı bir su haznesi yapılmıştır. Ayazmadan su buraya tulumbayla çekilir.